Trong vài thập kỷ qua, sự bùng nổ của nhựa dùng một lần đã mang lại nhiều tiện ích trong cuộc sống hiện đại, theo thống kê cứ mỗi phút lại có 1 triệu chai nhựa được mua và mỗi năm có tới 5 nghìn tỷ túi nhựa được sử dụng trên toàn thế giới (1). Tuy nhiên, đi kèm với sự tiện lợi đó là một cuộc khủng hoảng môi trường ngày càng nghiêm trọng, kéo theo nhiều hệ lụy không thể khắc phục. Rác thải nhựa gây ra nhiều tác hại nghiêm trọng đến môi trường, bao gồm ô nhiễm đất, nước, không khí, suy giảm đa dạng sinh học, và ảnh hưởng đến sức khỏe con người. Rác thải nhựa khó phân hủy, tồn tại lâu dài trong môi trường, gây ô nhiễm đất, làm giảm khả năng giữ nước và dinh dưỡng của đất, cản trở quá trình oxy hóa, ảnh hưởng đến sự phát triển của cây trồng. Rác thải nhựa cũng gây ô nhiễm nguồn nước, làm tắc nghẽn cống rãnh, gây ngập úng, và ảnh hưởng đến đời sống của các loài sinh vật dưới nước. Ngoài ra, rác thải nhựa còn chứa các chất độc hại, khi phân hủy có thể ngấm vào đất và nước, gây ô nhiễm nguồn cung cấp nước, ảnh hưởng đến sức khỏe con người, đặc biệt là phụ nữ và trẻ em – đây là những đối tượng nhạy cảm và dễ bị tổn thương hơn cả.
N Nhựa đang “bức tử” hành tinh: Theo thống kê, mỗi năm thế giới thải ra khoảng 430 triệu tấn rác thải nhựa, trong đó có đến 36% là nhựa dùng một lần. Chỉ khoảng 9% được tái chế; phần còn lại bị chôn lấp, đốt hoặc xả trực tiếp ra môi trường(2). Hậu quả là:
- Hệ sinh thái biển bị tàn phá nghiêm trọng. Rác nhựa trôi nổi gây tử vong cho hàng triệu sinh vật biển mỗi năm.
- Đất đai và nguồn nước bị ô nhiễm do vi nhựa và hóa chất độc từ nhựa rò rỉ.
- Không khí cũng bị ảnh hưởng do việc đốt nhựa thải sinh ra khí độc như dioxin, furan – những chất có khả năng gây ung thư(2).
|
|
|
N Tác động đến sức khỏe con người: Chất thải nhựa không chỉ hủy hoại môi trường mà còn âm thầm đe dọa sức khỏe con người(3). Qua thức ăn, nước uống, không khí – vi nhựa đã xâm nhập vào cơ thể chúng ta hàng ngày. Đặc biệt, nhựa có thể giải phóng các chất hóa học như BPA, phthalates – những chất gây rối loạn nội tiết(4)…... Tác hại bao gồm:
- Rối loạn hormone sinh dục, giảm khả năng sinh sản ở cả nam và nữ.
- Tăng nguy cơ ung thư vú, u xơ tử cung ở phụ nữ.
- Ảnh hưởng đến sự phát triển thần kinh, trí tuệ ở trẻ nhỏ.
- Gây viêm mãn tính, hen suyễn, bệnh chuyển hóa (tiểu đường, béo phì)(4).
Một nghiên cứu của WHO cho thấy, vi nhựa đã được tìm thấy trong nhau thai, cho thấy mức độ xâm nhập sâu của nhựa vào cơ thể con người, đe dọa trực tiếp đến thế hệ tương lai(5).
N Phụ nữ và trẻ em: Những nạn nhân vô hình: Phụ nữ, với đặc điểm sinh lý đặc biệt và vai trò chăm sóc gia đình, thường xuyên tiếp xúc với sản phẩm nhựa: hộp đựng thực phẩm, bình sữa trẻ em, đồ chơi, mỹ phẩm… Trẻ em, với hệ miễn dịch và hệ thần kinh chưa hoàn thiện, lại càng dễ bị ảnh hưởng bởi độc tố từ nhựa (3,4,5).
Tại nhiều nước đang phát triển, rác nhựa còn chất đống quanh khu dân cư, nơi trẻ em vui chơi và phụ nữ sinh hoạt, tạo điều kiện cho nhiều loại vi khuẩn, côn trùng phát triển gây ra ô nhiễm môi trường lan rộng(2).
F Cần hành động ngay từ hôm nay: Cuộc chiến chống rác thải nhựa cần sự chung tay của toàn xã hội, chứ ko của riêng một ai. Riêng với phụ nữ và trẻ em, cần có các biện pháp bảo vệ cụ thể hơn:
- Ưu tiên sử dụng sản phẩm không chứa nhựa hoặc nhựa an toàn.
- Không dùng hộp nhựa đựng thức ăn nóng, không tái sử dụng chai nhựa.
- Tăng cường giáo dục cộng đồng về tác hại của vi nhựa.
Khuyến khích ngành y tế, giáo dục, và sản xuất áp dụng vật liệu thân thiện với môi trường.
Tóm lại: Rác thải nhựa đang trở thành “kẻ thù thầm lặng” đe dọa môi trường sống và sức khỏe con người. Việc nhận thức rõ tác hại và chủ động thay đổi hành vi sử dụng nhựa là bước đi quan trọng để bảo vệ chính bản thân và thế hệ tương lai – đặc biệt là những người phụ nữ và trẻ em đang chịu ảnh hưởng nặng nề nhất từ vấn nạn này.
“Giảm nhựa – không chỉ vì môi trường, mà còn vì tương lai của con em chúng ta.”
TÀI LIỆU THAM KHẢO:
1. UNEP – Liên Hợp Quốc về Môi trường
🔗 Nguồn: United Nations Environment Programme (2018), Single-Use Plastics: A Roadmap for Sustainability. (https://www.unep.org/resources/report/single-use-plastics-roadmap-sustainability).
2. OECD – Báo cáo về nhựa và môi trường (2022)
🔗 Nguồn: OECD (2022), Global Plastics Outlook (https://www.oecd.org/environment/plastics)
3. WHO – Tổ chức Y tế Thế giới (2019)
🔗 Nguồn: WHO Report (2019), Microplastics in Drinking Water (https://www.who.int/news-room/detail/22-08-2019-who-calls-for-more-research-into-microplastics-and-a-crackdown-on-plastic-pollution)
4. Tác động đến nội tiết – Phthalates và BPA
🔗 Nguồn: Rochester, J.R. (2013). Bisphenol A and human health: A review of the literature. Reproductive Toxicology, 42, 132–155. (https://doi.org/10.1016/j.reprotox.2013.08.008)
5. Vi nhựa được tìm thấy trong nhau thai người
🔗 Nguồn: Ragusa et al. (2021). Plasticenta: First evidence of microplastics in human placenta. Environment International, 146, 106274. (https://doi.org/10.1016/j.envint.2020.106274)
6. Bộ Tài nguyên & Môi trường (MONRE)
🔗 Nguồn: Báo cáo của Bộ TN&MT tại Diễn đàn kinh tế môi trường Việt Nam (2022). (https://baotainguyenmoitruong.vn)
7. Tổ chức World Bank tại Việt Nam (2021)
🔗 Nguồn: World Bank Vietnam (2021), Vietnam: Plastic Pollution Diagnostics (https://documents.worldbank.org/en/publication/documents-reports/documentdetail/475701610048244750
