PHÒNG NGỪA SAI LỖI TRONG CHĂM SÓC Y TẾ
Sai lỗi trong chăm sóc y tế (hay còn gọi là sai sót y khoa, medical errors) là những sai lầm xảy ra trong quá trình cung cấp dịch vụ y tế, có thể gây hại hoặc tiềm ẩn nguy cơ gây hại cho người bệnh. Đây là vấn đề nghiêm trọng ảnh hưởng đến chất lượng chăm sóc và an toàn người bệnh.
Theo Institute of Medicine (IOM), 1999 theo To Err is Human - Building a Safer Health System: Báo cáo nổi tiếng đã đưa vấn đề sai sót y khoa trở thành mối quan tâm toàn cầu. Ước tính mỗi năm có khoảng 44.000 – 98.000 người tử vong do sai sót y khoa ở Mỹ.
World Health Organization (WHO): ước tính có 1/10 người bệnh bị tổn hại trong khi điều trị tại bệnh viện ở các nước phát triển, trong đó 50% sai sót là có thể phòng ngừa.
Makary & Daniel, 2016 – Johns Hopkins University: Sai sót y khoa được ước tính là nguyên nhân gây tử vong thứ ba tại Mỹ, sau bệnh tim và ung thư.
Bộ Y tế Việt Nam, theo Thông tư 43/2018/TT-BYT – Hướng dẫn phòng ngừa sự cố y khoa trong các cơ sở khám chữa bệnh. Là văn bản quy phạm pháp luật quy định về hệ thống báo cáo và xử lý sự cố y khoa.
Phòng chống sai lỗi trong y tế là tổng hợp các biện pháp chủ động và hệ thống nhằm ngăn ngừa, giảm thiểu và kiểm soát các sai sót y khoa có thể xảy ra trong quá trình cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe, nhằm đảm bảo an toàn cho người bệnh và nâng cao chất lượng chăm sóc y tế.
3 CẤP ĐỘ PHÒNG NGỪA SAI LỖI
1. Phòng ngừa cấp 1 (Primary Prevention)
✅ Mục tiêu: Ngăn chặn sai sót chưa xảy ra – chủ động phòng ngừa từ trước.
✅ Tập trung vào: Xây dựng hệ thống an toàn và giảm thiểu nguy cơ.
Ví dụ biện pháp:
Đào tạo nhân viên y tế về 5 đúng khi dùng thuốc.
Áp dụng quy trình chuẩn, bảng kiểm an toàn phẫu thuật.
Thiết kế lại quy trình làm việc để tránh nhầm lẫn (quy trình đối chiếu thuốc, xác định đúng bệnh nhân...).
Dán nhãn cảnh báo trên thuốc dễ gây nhầm lẫn.
2. Phòng ngừa cấp 2 (Secondary Prevention)
✅ Mục tiêu: Phát hiện sớm và can thiệp kịp thời các sai sót có thể xảy ra.
✅ Tập trung vào: Giám sát, cảnh báo và kiểm tra.
Ví dụ biện pháp:
Hệ thống cảnh báo trong phần mềm kê đơn.
Định kỳ kiểm tra, giám sát tuân thủ quy trình.
Phân tích gần sai sót (near misses).
Nhận diện sớm dấu hiệu nguy cơ (ví dụ: cảnh báo tương tác thuốc, chỉ số sinh tồn bất thường).
3. Phòng ngừa cấp 3 (Tertiary Prevention)
✅ Mục tiêu: Giảm hậu quả của sai sót đã xảy ra và ngăn ngừa tái diễn.
✅ Tập trung vào: Xử lý sự cố và cải tiến hệ thống.
Ví dụ biện pháp:
Phân tích nguyên nhân gốc rễ (RCA) sau sự cố y khoa.
Hỗ trợ người bệnh bị tổn thương (patient disclosure, compensation).
Học từ sự cố và điều chỉnh quy trình.
Đào tạo lại nhân viên liên quan.
9 LỢI ÍCH CỦA VIỆC NGĂN NGỪA SAI LỖI TRONG Y TẾ
1. Ngăn ngừa xuất hiện sai lỗi mới
– Thiết lập các hàng rào bảo vệ (bảng kiểm, quy trình chuẩn...) giúp chủ động loại bỏ các điều kiện dẫn đến sai sót trước khi chúng xảy ra.
– Hạn chế sai lỗi lặp lại hoặc lan rộng trong toàn hệ thống.
2. Cải thiện chất lượng chăm sóc
– Khi sai sót được ngăn ngừa, quy trình điều trị trở nên chính xác và an toàn hơn, góp phần nâng cao chất lượng khám chữa bệnh.
– Góp phần đạt chuẩn chất lượng bệnh viện, tiêu chí JCI, Bộ tiêu chí Bộ Y tế.
3. Tăng hiệu quả làm việc
– Quy trình an toàn giúp nhân viên y tế giảm thời gian xử lý sự cố, tránh gián đoạn, tăng năng suất.
– Tạo môi trường làm việc minh bạch, phối hợp tốt hơn giữa các bộ phận.
4. Giảm chi phí y tế không cần thiết
– Tránh được các chi phí phát sinh do:
+ Điều trị lại, nằm viện kéo dài.
+ Khiếu kiện, bồi thường.
+ Mất thời gian điều tra và khắc phục.
– Góp phần quản lý tài chính hiệu quả cho bệnh viện.
5. Nâng cao sự hài lòng của người bệnh
– Người bệnh cảm thấy được chăm sóc an toàn, ít rủi ro, được tôn trọng.
– Tăng chỉ số hài lòng – một chỉ số quan trọng trong đánh giá chất lượng bệnh viện.
6. Trao quyền cho nhân viên y tế
– Nhân viên được tham gia vào hệ thống an toàn, chủ động phát hiện và phòng ngừa sai sót.
– Tăng tinh thần trách nhiệm, tạo động lực học hỏi và cải tiến.
7. Giảm thiểu rủi ro pháp lý và đạo đức
– Giảm khả năng xảy ra khiếu kiện, mất uy tín, ảnh hưởng danh tiếng cá nhân và tổ chức.
– Góp phần duy trì chuẩn mực đạo đức trong nghề y.
8. Xây dựng văn hóa an toàn người bệnh
– Tạo môi trường khuyến khích báo cáo sai sót, học từ lỗi và cải tiến không đổ lỗi.
– Là nền tảng cho sự phát triển bền vững của bệnh viện.
9. Thúc đẩy cải tiến liên tục (CQI)
Mỗi sự cố được phân tích và học hỏi giúp bệnh viện liên tục điều chỉnh quy trình, công cụ, đào tạo, tiến đến hệ thống chăm sóc “không lỗi” (Zero Harm).
Tài liệu tham khảo
- Bộ Y tế (2019). Tài liệu đào tạo An toàn người bệnh – dành cho cán bộ y tế.
- AHRQ - Agency for Healthcare Research and Quality (2021). Patient Safety Primer: Error Types.
- AHRQ - Agency for Healthcare Research and Quality (2025), Patient Safety Primers.
- World Health Organization. (2021). Global patient safety action plan 2021-2030: towards eliminating avoidable harm in health care. World Health Organization.
