I. Tắc tia sữa

Tắc tia sữa còn gọi là tắc tuyến sữa hay tắc ống dẫn sữa, là tình trạng sữa mẹ bị ứ đọng bên trong các ống dẫn sữa ở bầu ngực mà không được đẩy ra ngoài, khiến việc cho con bú gặp nhiều khó khăn cũng như gây đau đớn cho người mẹ. Tình trạng này thường xảy ra ở sản phụ sau sinh khoảng 6-8 tuần hoặc bất kỳ thời điểm nào trong thời kỳ nuôi con bằng sữa mẹ.

1. Nguyên nhân dẫn đến tắc tuyến sữa sau sinh

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến hiện tượng tắc tuyến sữa sau sinh, thường gặp nhất là:

- Vừa mới sinh con

Một số mẹ gặp phải tình trạng tắc tia sữa sau sinh khi sữa được sản xuất rất nhiều trong bầu ngực nhưng chưa thể chảy ra ngoài do bé chưa ngậm đúng khớp ngậm sữa không thoát ra ngoài, bị ứ đọng khiến bầu ngực căng cứng và tắc tia sữa.

- Dư thừa sữa mẹ

Nhiều trường hợp tắc ống dẫn sữa do sữa mẹ còn dư thừa trong bầu ngực do bé bú không hết hoặc mẹ không hút hết phần sữa còn lại sau khi bé đã bú no, dẫn đến sữa ứ đọng lại gây tắc nghẽn.

- Ngực chịu áp lực

Chẳng hạn như mặc áo ngực quá chật, bó sát hoặc mang địu bé trước ngực khiến tia sữa bị tắc. Ngoài ra, tư thế nằm sấp khi ngủ cũng có thể gây ra tình trạng này.

- Mẹ không cho bé bú thường xuyên

Nếu không cho bé bú thường xuyên hoặc không hút hết sữa ra ngoài trong khoảng 5-24 giờ sẽ gây ra tình trạng tắc tuyến sữa.

- Bé ngậm vú mẹ sai cách

Khi không ngậm bắt vú mẹ đúng bé sẽ không bú đủ lượng sữa mẹ được sản xuất ra, khiến sữa mẹ vẫn còn ứ đọng trong bầu ngực chính là nguyên nhân dẫn đến tắc tia sữa.

- Mẹ ít hút sữa ra ngoài

Nếu ít hút sữa hoặc hút không hết lượng sữa còn ứ đọng trong bầu ngực có thể gây ra tình trạng tắc ống dẫn sữa. Một số trường hợp lực hút của máy hút sữa quá yếu, không thể hút hết sữa ra ngoài cũng dẫn đến tình trạng này.

- Căng thẳng và stress

Yếu tố tâm lý cũng ảnh hưởng trực tiếp đến việc sản xuất sữa mẹ, nếu mẹ quá căng thẳng sẽ làm chậm quá trình sản sinh oxytocin - một loại hormone có nhiệm vụ kích thích vú tiết sữa. Tình trạng này thường gặp ở những chị em lần đầu làm mẹ khi chưa thích nghi với cuộc sống có thêm thành viên mới.

2. Biểu hiện khi bị tắc tia sữa sau sinh

Tình trạng tia sữa bị tắc có thể xảy ra bất cứ lúc nào dù mẹ mới bắt đầu cho con bú hoặc đã cho con bú được một thời gian. Vì thế, mẹ cần lưu ý những dấu hiệu dưới đây để nhận biết sớm tình trạng tắc tia sữa và can thiệp điều trị kịp thời, bao gồm:

- Không tiết sữa hoặc tiết sữa rất ít, kể cả khi mẹ chủ động vắt sữa.

- Ngực càng lúc càng căng cứng và to hơn, đi kèm với cảm giác đau nhức.

- Sờ vào đầu vú cảm giác có một hoặc nhiều cục cứng.

- Một số trường hợp gây sốt.

3. Tắc tia sữa phải làm như thế nào

Mẹ có thể áp dụng những cách đơn giản dưới đây để thông tia sữa tại nhà, gồm:

- Trước khi cho bé bú, mẹ nên dùng khăn ấm để chườm ấm bầu ngực. Đồng thời, massage nhẹ nhàng bầu ngực từ trên xuống dưới và từ ngoài vào trong để lưu thông sữa tốt hơn.

- Nên xoa bóp đầu ti nhẹ nhàng theo vòng tròn nhằm kích thích và khơi thông tia sữa.

- Cho bé bú ở bên ngực bị tắc trước, sau đó mới chuyển sang bên ngực còn lại.

- Sau khi bé bú xong, mẹ nên hút hết sữa còn lại ra ngoài bằng tay hoặc máy hút sữa chuyên dụng để đảm bảo sữa không còn dư trong bầu ngực gây ứ đọng.

- Mẹ nên mặc áo ngực thoải mái hoặc hạn chế mặc áo ngực để bầu ngực được thông thoáng hơn, là cách giúp sữa được lưu thông dễ dàng hơn.

4. Cách phòng ngừa tắc ống dẫn sữa sau sinh

Tắc tia sữa sau sinh có thể khiến mẹ đau đớn và mệt mỏi, tăng nguy cơ trầm cảm sau sinh cũng như không đảm bảo lượng sữa cung cấp dưỡng chất thiết yếu và kháng thể tự nhiên cho con. Vì thế, mẹ cần phòng ngừa tình trạng này bằng cách:

- Tập thói quen hút sữa thường xuyên: Ngoài việc cho con bú đúng cữ và bú thường xuyên, mẹ cần hút sữa đều đặn mỗi lần sau khi bé bú no để đảm bảo sữa không bị ứ đọng, sữa mới luôn được sản xuất.

- Thực hiện lối sống khoa học: Mẹ cần xây dựng lối sống khoa học bằng việc ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, bổ sung đầy đủ các nhóm chất, nghỉ ngơi hợp lý, tránh căng thẳng hoặc mệt mỏi kéo dài ảnh hưởng đến việc tiết sữa.

- Uống đủ nước: Mẹ nên uống đủ lượng nước khuyến cáo mỗi ngày để giúp sữa được sản xuất nhiều hơn, nhờ đó khơi thông tuyến sữa tốt hơn.

- Hạn chế những tác động lên bầu ngực: Mẹ không nên mặc áo ngực quá ngực, không nằm sấp khi ngủ và cần hạn chế những tác động mạnh lên bầu ngực.

- Tập luyện thể dục thể thao nhẹ nhàng: Mẹ có thể tham khảo các bộ môn nhẹ nhàng với phụ nữ sau sinh như yoga, kegel, đi bộ… ngoài việc hỗ trợ hoạt động sản xuất sữa mẹ, cải thiện sắc vóc còn mang đến nhiều lợi ích sức khỏe khác.

II. Hướng dẫn tự xoa bóp chữa tắc tia sữa ngay tại nhà

1. Tự xoa bóp chữa tắc tia sữa 

Biết cách xoa bóp, massage ngực đúng cách sẽ giúp mẹ nhanh chóng thoát khỏi tình trạng tắc tia sữa ngay tại nhà. Phương pháp này dùng lực tác động lên bầu ngực, chủ yếu tập trung vào vùng ngực bị nổi cục và sưng đau. Kết quả đạt được là cục sữa bị vón được làm mềm và nhỏ lại, cặn sữa thừa được đẩy ra nên dòng chảy của sữa mẹ dễ lưu thông, kích thích tăng tiết để sữa mẹ vừa ra đều vừa không bị vón cục và cuối cùng là thư giãn ống dẫn sữa cùng các mô cơ để giảm căng cứng và đau nhức cho bầu ngực bị tắc.

Cách tự xoa bóp chữa tắc tia sữa gồm các bước như sau:

- Vệ sinh tay sạch rồi dùng khăn khô thấm nước và lau sạch bầu ngực. 

- Hai bàn tay khép lại sau đó đặt song song đối diện ngay trên bầu ngực, lần lượt thực hiện động tác xoay đều bầu ngực từ bên trái qua bên phải rồi làm ngược lại trong 30 giây. 

- Lấy ngón tay ấn day bầu ngực từ trong ra ngoài nhưng chú ý tập trung nhiều vào cục sữa vón trong 30 giây, nếu cảm thấy đau buốt thì chỉnh bớt cho lực nhẹ đi.

- Đưa ngón tay cái đặt lên trên núm ti còn ngón tay trỏ đặt đối diện ngón cái, từ từ nặn vắt tia sữa theo hướng từ trong ra ngoài để cho sữa thừa được đẩy ra.